slachtoffers in Wolfheze ten gevolge van 17 september 1944
home
bijwerkt in juli 2024
Tijdens de bombardementen voorafgaand aan de luchtlandingen in het kader van "Market garden" op zondag 17 september 1944 werd Wolfheze, het Ziekenhuis en het Blinden Instituut in Wolfheze gebombardeerd. Op de begraafplaats staan twee monumenten. Een voor een massagraf met 51 namen van patiënten en een groter monument met 85 namen van personeel en burgers. Er zijn echter meer oorlogsslachtoffers op deze begraafplaats begraven.
1984
monument voor patiënten in 2018
oude situatie
monument voor burgers en personeel in 2018
Een vraag waar je niet zo maar een antwoord op kunt geven. De twee door Duitsers vermoorde verzetsmensen (Ansink en Schiedam) zijn overleden op 19 september 1944. Hebben niets te maken met het bombardement twee dagen eerder. Ze zijn wel begraven op de begraafplaats Wolfheze. Niet in een verzamelgraf. Maar er zijn meer personen die niet in een verzamelgraf liggen en wel overleden zijn op 17 september 1944 of overleden zijn aan de verwondingen opgelopen bij het bombardement. De gepensioneerde ritmeester die denkt zelf wel de Duitsers te kunnen tegenhouden, overlijd op 20 september en is begraven in Oosterbeek. Wordt dus niet mee geteld. Wie wel, wie niet, dat is moeilijk.
In het boek van Cor Janse; Blik omhoog; pagina 1318 staat vermeld:
"In oktober 1944 meldt dr. Mulder aan het Centraal Bestuur, dat van 14 mannen en 21 vrouwen, de verblijfplaats nog onbekend is. Vier weken later constateerd hij dat meerdere ontvluchte patiënten in andere gestichten zijn terecht gekomen. In het jaarverslag ober 1944 staat dat van vier mannen en zeven vrouwen de verblijfplaats nog onbekend is. Hun namen worden niet genoemd, hetgeen in een jaarverslag ook niet ongebruikelijk was. Na het opmaken van dit jaarverslag wordt er geen notitie over deze elf vermisten meer aangetroffen. Maar dat zij naderhand niet allen zijn teruggekeerd of opgespoord, wordt duidelijk uit het feit dat de Stichting later nog eens in een brief aan de Gemeente heeft geïnformeerd naar vermisten. Namen of aantallen worden niet genoemd. Men zou verwachten dat in de stichtingsadministratie toch tenminste een aantekening over de vermisten bewaard zou zijn. Doch zelfs de brief aan de gemeente (en het antwoord daarop) is daar niet meer te vinden".Ach, ook in Oosterbeek zijn onduidelijkheden over het aantal overledenen in het verzamelgraf.
In een dagboek (toegang 2869 nr. 4 in het Gelders Archief) vond ik: 9 oktober 1944: In Barneveld overleden deze week nog 9 personen! Allen afkomstig uit Wolfheze. Vermoedelijk allen niet begraven op Wolfheze.
Een vraag: waarom staan niet alle namen op het monument. Er staan ook namen op de rand omlijsting? Elders op deze begraafplaats de twee graven van in Wolfheze gefusilleerde slachtoffers. De oorlogsgraven zijn op deze begraafplaats herkenbaar aan de vlaggenmast in de directe nabijheid
Helaas staan sommige personen er 2 of meer keren in dit overzicht. Met een andere foto van de grafsteen is er een andere opgave.
Het bombardement van de geallieerden op Wolfheze op zondagmorgen 17 september 1944 eist vele doden, zowel onder de bevolking van het dorp als onder patiënten en hun verzorgers. In de loop van de week na het bombardement groeit het aantal doden zelfs tot 87 (50 patiënten en 37 burgers/personeelsleden). Zes burgers worden op verzoek van de nabestaanden elders begraven.
Bron: Wolfheze.nl
Informatie bij Traces Of War, Gedenkteken Omgekomen Bewoners Psychiatrische Inrichting
Aantal genoemd: Op het eerste monument staan de namen van 51 slachtoffers. Op het tweede monument staan de namen van 31 slachtoffers. Samen 82.
Naast Fokko Plas is bij Oorlogsbronnen van nog 86 mensen bekend dat ze die dag betrokken waren bij het bombardement op Wolfheze.
Oorlogsbronnen
Met deze zoekopdracht kom ik medio april 2024 tot 9 personen.
Dhr Ansink en Jan Schiedam zijn al langer bekend.
Eigenlijk zou een ieder in een van de twee massagraven bij de Oorlogsgraven Stichting bekend moeten zijn.
Uit Trouw, door Joyce Keuker 2 oktober 2006, 00:00
"Mensen noemen het kunstwerk De Keerkring een klaagmuur, het lijkt er ook op, maar het is het zeker niet, zegt psycholoog Frits van Hest. „Het kunstwerk overstijgt religies juist, zodat ook moslims en boeddhisten hier hun heil kunnen vinden” – en ’klaagmuur’ klinkt wel erg joods, naar de gelijknamige muur in Jeruzalem. Van Hest is psychiatrisch hulpverlener voor asielzoekers en vluchtelingen bij De Gelderse Roos, een groot en parkachtig terrein voor geestelijke gezondheidzorg in Wolfheze. Hij zag door de jaren heen de groeiende behoefte aan een rouwplek op de instelling, die meer kon bieden dan de al aanwezige begraafplaats.„Een moslimman kan niet op het kerkhof van ons terrein, vol met christelijke symbolen, zijn verlies verwerken. Het zijn soms mensen die hun hele familie vermoord hebben zien worden en daarom naar Nederland zijn gevlucht. Zij hebben niemand kunnen begraven, geen afscheid kunnen nemen. En dat terwijl de rouwverweking een onmisbaar aspect is in de therapie".
You Tube
In een nieuwsbericht in 2014 wordt vermeld dat: "Hierbij kwamen 98 mensen om het leven".
Dat zijn er meer dan dat er op de begraafplaats van de St. Wolfheze bekend zijn.
Dat komt omdat:
Men herbegraven is.
Men door familie, of anderen, elders begraven is.
Men nog steeds vermist is.
Enz.
Een bijgewerkt overzicht van de gemeente Barneveld.
Er zijn patiënten overleden op weg naar Barneveld. Er zijn patiënten overleden in Barneveld.
Het was oorlog, er was chaos.
De Stichting Wolfheze was lid van de reeds genoemde Vereniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen in Nederland. In 1912 werd het ziekenhuis geopend. Zoals alle stichtingen van deze vereniging stond de kerk op het midden van het terrein en waren alle paviljoens en andere gebouwen eromheen gegroepeerd. In Wolfheze kwamen 401 geëvacueerde patiënten van Bloemendaal plus hun begeleiders terecht. De opvang was goed en er was ruimte om hen op te vangen.
Op 6 juni 1944 begonnen de geallieerden aan hun opmars en bevrijdden onder andere de zuidelijke Nederlanden. Toen volgde van 17 tot 26 september 1944 de Slag om Arnhem. Wolfheze lag in het schootsveld. Geallieerden die dachten dat Duitsers zich schuilhielden in de kliniek bombardeerden op 17 september 1944 de gebouwen. Velen kwamen om, ook vier patiënten van Bloemendaal en de zoon van een uit Bloemendaal afkomstige arts. Onder de gewonden bevond zich hoofdverpleger (vader) Bareman in dienst van Bloemendaal. Hij overleed op 10 juni 1946 aan zijn verwondingen.
Bron: De patiënten en Joodse onderduikers.
Deze lijst laat 46 slachtoffers zien, allemaal patiënten.
Een tweede en misschien een derde pagina met meer bewoners en personeel ontbreekt.
Allen slachtoffer van het bombardement op Wolfheze.
Aken - Buma, Elisabeth van, 21-10-1889 Surhuizum, gem. Achtkarspelen - 17-09-1944 Wolfheze
Andel van, Antonie, 6 sept 1866 Tiel - 3-10-1944 Ederveen (Ede)
Bareman, Abraham, 21 jan 1891 Axel - 10 jun 1946 Utrecht
Ditsel - van Ingen, Dirkje Johanna, 18-97-1872 Wierden - 10-10-1944 Ermelo
Gabriël, Marrigje van den Berg, 10-01-1883 Zwolle - 17-09-1944 Wolfheze, mogelijk later overleden.
Jamar - Matern, Johanna Christina Maria, 05-11-1875 Ternate - 17 sep 1944 Wolfheze
Jansen, Aaltje Hermina, 68 jaar - 17 sep 1944 Wolfheze
Jansen, Aaltje Hermina, 1923 - 27 sep 1944 Wolfheze
Is deze persoon een patient van het Ziekenhuis?
Beet, Reindert de, 9-05-1910 Ede - 24-03-1945 Ermelo
Enkele clienten van het Ziekenhuis kwamen ook terecht in Zeist (ziekenhuis) en Lunteren
